Czym jest USG piersi i dlaczego warto je regularnie wykonywać?
Badanie ultrasonograficzne piersi, znane również jako USG piersi, polega na obrazowaniu tkanek za pomocą fal ultradźwiękowych. Jest całkowicie bezpieczne, ponieważ nie wykorzystuje promieni rentgenowskich, dzięki temu można je wykonywać u kobiet w każdym wieku, także w okresie karmienia piersią lub w przypadku kobiet z implantami silikonowymi.
USG piersi umożliwia ocenę struktury piersi, wykrycie torbieli, guzów, zmian w obrębie brodawki sutkowej, a także wczesne wykrycie przypadków raka piersi. Co więcej, badanie USG jest nieocenionym narzędziem w monitorowaniu skuteczności wdrożonego leczenia onkologicznego, pozwalając lekarzowi ocenić, jak zmiana reaguje na terapię. Jest to szczególnie ważne u kobiet, których piersi zbudowane są głównie z gęstej tkanki gruczołowej, ponieważ w takich przypadkach mammografia może być mniej skuteczna.
Jak przebiega badanie USG piersi krok po kroku?
Badanie USG piersi odbywa się w pozycji leżącej. Badanie powinno być wykonywane przez doświadczonego specjalistę. Najczęściej jest to lekarz radiolog, czyli specjalista diagnostyki obrazowej. Jednakże, USG mogą przeprowadzać również ginekolodzy czy chirurdzy, pod warunkiem że posiadają odpowiednie kwalifikacje i certyfikaty potwierdzające ich umiejętności w zakresie ultrasonografii piersi. Lekarz pokrywa powierzchnię piersi specjalnym żelem, który poprawia przewodzenie fal ultradźwiękowych. Następnie przesuwa głowicę ultrasonograficzną po skórze piersi, obserwując strukturę piersi na monitorze. Badanie obejmuje całą powierzchnię piersi, w tym okolice brodawki sutkowej oraz węzły chłonne w obrębie pach.
Podczas badania ultrasonograficznego piersi lekarz zwraca uwagę na wyczuwalne guzki, zmiany skórne, ewentualne wciągnięcie brodawki, a także na zmiany w kształcie piersi. USG piersi wykorzystywane jest również do wykonywania celowanej punkcji sutka lub biopsji piersi w przypadku podejrzenia raka piersi.
Interpretacja wyników – co oznaczają kategorie w skali BIRADS?
Po zakończeniu diagnostyki obrazowej gruczołu piersiowego pacjentka otrzymuje opis badania. Kluczowym elementem tego opisu jest często ocena w skali BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System). Jest to międzynarodowy, ustandaryzowany system, który pozwala na jednoznaczną klasyfikację zmian wykrytych w piersiach. Dzięki niemu lekarze mogą precyzyjnie ocenić ryzyko złośliwości zmiany i zaplanować dalsze postępowanie – od rutynowej kontroli po pilną diagnostykę w postaci biopsji. Zrozumienie tej skali pomaga pacjentkom lepiej pojąć znaczenie wyniku i zmniejsza niepokój związany z oczekiwaniem na dalsze kroki.
| Kategoria BIRADS | Opis i dalsze zalecenia |
| BIRADS 0 | Ocena niekompletna. Oznacza to, że wynik jest niejednoznaczny i wymaga dodatkowych badań obrazowych (np. mammografii, celowanych zdjęć USG, rezonansu magnetycznego) lub porównania z poprzednimi wynikami w celu postawienia ostatecznej diagnozy. |
| BIRADS 1 | Wynik prawidłowy (norma). W badaniu nie stwierdzono żadnych zmian. Zalecana jest standardowa profilaktyka i kolejne badanie kontrolne zgodnie z harmonogramem. |
| BIRADS 2 | Zmiany łagodne. Wykryto zmiany, które mają charakter jednoznacznie łagodny (np. proste torbiele, zwapnienia). Ryzyko złośliwości jest zerowe. Zalecana jest standardowa kontrola. |
| BIRADS 3 | Zmiany prawdopodobnie łagodne. Stwierdzono obecność zmiany, której ryzyko złośliwości jest bardzo niskie (poniżej 2%). Zaleca się kontrolne badanie USG za 6 miesięcy, a następnie cykliczne monitorowanie przez okres 2 lat, aby potwierdzić jej stabilność. |
| BIRADS 4 | Zmiany podejrzane. Wykryto zmianę, która nie ma cech jednoznacznie złośliwych, ale budzi niepokój onkologiczny. Ta kategoria jest szeroka i dzieli się na podkategorie (4A, 4B, 4C) o rosnącym stopniu ryzyka. Wymaga weryfikacji histopatologicznej, czyli biopsji. |
| BIRADS 5 | Zmiany o wysokim prawdopodobieństwie złośliwości. Obraz zmiany jest typowy dla raka (ryzyko złośliwości powyżej 95%). Konieczna jest pilna biopsja w celu potwierdzenia diagnozy i wdrożenia leczenia. |
| BIRADS 6 | Zmiana złośliwa potwierdzona. Kategorię tę stosuje się u pacjentek, u których rak piersi został już wcześniej potwierdzony wynikiem biopsji, a badanie obrazowe jest wykonywane w celu monitorowania leczenia przedoperacyjnego. |
Kiedy najlepiej zrobić USG piersi?
USG piersi można wykonać w każdym wieku, jednak najlepszym momentem jest pierwsza faza cyklu miesiączkowego – kilka dni po zakończeniu miesiączki. W tym czasie tkanka tłuszczowa i gruczołowa piersi jest mniej obrzęknięta, co pozwala na dokładniejszą ocenę struktury piersi.
Wskazaniami do wykonania USG piersi są:
- ból piersi,
- wyczuwalny palpacyjnie guz piersi,
- zmiana w obrębie piersi, taka jak wciągnięcie brodawki lub jej zniekształcenie,
- wyciek z brodawki sutkowej,
- podejrzenie ropnia piersi,
USG piersi można wykonać również profilaktycznie, szczególnie u kobiet, które nie mogą mieć wykonywanej mammografii lub w celu uniknięcia napromieniowania rentgenowskiego.
USG piersi a mammografia
USG piersi i mammografia to dwa podstawowe badania służące do oceny ich zdrowia. Badanie ultrasonograficzne pozwala na ocenę gęstej tkanki gruczołowej i jest szczególnie skuteczne u młodych kobiet. Mammografia z kolei jest bardziej skuteczna w wykrywaniu zwapnień i zmian nowotworowych u kobiet po 50. roku życia, ponieważ lepiej obrazuje tkankę tłuszczową.
USG piersi można wykonać również jako uzupełnienie mammografii, zwłaszcza gdy wynik mammografii jest niejednoznaczny lub nieprawidłowy. W takich sytuacjach ultrasonografia piersi jest kluczowym badaniem różnicującym, które pozwala dokładnie ocenić charakter wykrytej zmiany. Należy jednak podkreślić, że badanie USG piersi nie zastępuje mammografii ani regularnego badania lekarskiego – te metody wzajemnie się uzupełniają, tworząc kompleksową profilaktykę raka piersi, co zwiększa skuteczność diagnostyki i pozwala na wykrycie zmian we wczesnym etapie.
Czy na USG piersi potrzebne jest skierowanie?
Wiele kobiet zastanawia się, czy na USG piersi potrzebne jest skierowanie. Warto wiedzieć, że w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) badanie jest refundowane, ale zazwyczaj wymaga skierowania od lekarza rodzinnego, ginekologa, onkologa lub innego specjalisty. Natomiast w przypadku wizyty w prywatnej placówce skierowanie nie jest konieczne, jednak koszt badania pacjentka ponosi we własnym zakresie. Taka elastyczność pozwala na szybkie wykonanie badania USG sutka, gdy tylko zajdzie taka potrzeba.
Jak przygotować się do badania USG piersi?
USG piersi nie wymaga specjalnego przygotowania. Mimo to, dla zapewnienia najwyższej jakości obrazowania i komfortu, warto pamiętać o kilku drobnych wskazówkach. W dniu badania zaleca się unikanie stosowania dezodorantów, antyperspirantów, balsamów czy kremów w okolicy pach i na skórze piersi. Niektóre kosmetyki, zwłaszcza te zawierające talk, mogą tworzyć na obrazie artefakty, które utrudniają interpretację. Dodatkowo, śliska od balsamu skóra może utrudniać precyzyjne przesuwanie głowicy. Warto również zdjąć biżuterię z szyi. Zaleca się podanie lekarzowi daty ostatniej miesiączki, co jest istotne dla dokładnej oceny tkanki piersi. Warto również zabrać na wizytę wyniki wcześniejszych badań USG piersi, mammografii czy biopsji.
Ile trwa badanie USG piersi i czy jest bolesne?
Badanie USG piersi trwa zwykle od 10 do 20 minut. Jest to procedura całkowicie bezbolesna i nieinwazyjna. Podczas badania pacjentka może odczuwać delikatne pieczenie związane z przesuwaniem głowicy po powierzchni piersi, ale nie powoduje to dolegliwości bólowych.
USG piersi jest bezpieczne także dla kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz u kobiet po operacji powiększenia piersi implantami silikonowymi.
Jak często wykonywać USG piersi w zależności od wieku i ryzyka?
Częstotliwość wykonywania USG piersi zależy od wieku, historii rodzinnej oraz indywidualnego ryzyka:
- Kobietom poniżej 30. roku życia zaleca się wykonywanie jednorazowego kontrolnego badania piersi co 1-2 lata.
- Kobiety po 30. roku życia powinny wykonywać USG piersi co roku.
- Kobiety po 50. roku życia: jako uzupełnienie mammografii.
W przypadku występowania obciążeń genetycznych, przypadków raka piersi w rodzinie, dysplazji sutka lub powiększonych węzłów chłonnych, USG piersi należy wykonywać częściej. Warto jednak pamiętać, że historia rodzinna to nie jedyny czynnik ryzyka. Do pozostałych należą: wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, późna menopauza, długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej, bezdzietność lub późne macierzyństwo, otyłość, nadużywanie alkoholu oraz niska aktywność fizyczna.
Regularne wykonywanie badań usg piersi oraz comiesięczne samobadanie piersi zwiększa szanse na wczesne wykrycie raka piersi i skuteczne leczenie.
Bibliografia
- J. Stanisławska, K. Janikowska, M. Stachowska, D. Talarska, E. Drozd-Gajdus, M. Szewczyczak, Ocena wiedzy kobiet w zakresie profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy (2016), Probl Hig Epidemiol, 97(1), 38–44., Data dostępu: 15.07.2025r.
- P. Bednarski, K. Dobruch-Sobczak, E. Chrapowicki, W. Jakubowski, Badanie ultrasonograficzne piersi – oczekiwania chirurga (2015), Journal of Ultrasonography, 15(61), 164–171., Data dostępu: 15.07.2025r.
- R. Bogusz, M. Charzynska-Gula, A. Majewska, E. Galeziowska, Wiedza kobiet w wieku okołomenopauzalnym na temat profilaktyki raka piersi (2013), Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 19(4)., Data dostępu: 15.07.2025r.
