Na czym polega badanie cytologiczne?
Cytologia polega na mikroskopowej ocenie komórek pobranych z szyjki macicy. Badanie pozwala wykryć stany zapalne, zakażenia (w tym HPV) oraz zmiany mogące prowadzić do raka. Próbkę pobiera się szczoteczką podczas badania ginekologicznego i przesyła do laboratorium – w formie klasycznej (na szkiełku) lub płynnej (LBC).
Jak wygląda pobranie materiału?
Cytologia wykonywana jest w trakcie rutynowej wizyty ginekologicznej. Pacjentka siada na fotelu ginekologicznym, a lekarz wprowadza wziernik dopochwowy, aby odsłonić szyjkę macicy. Następnie pobierana jest próbka komórek, najczęściej za pomocą jednorazowej szczoteczki. Cała procedura trwa kilka minut i przebiega w komfortowych warunkach. Po pobraniu wymazu pacjentka może od razu wrócić do codziennych aktywności.
Najlepszy moment na wykonanie cytologii
Aby wynik cytologii był jak najbardziej miarodajny, najlepiej wykonać badanie między 10. a 20. dniem cyklu menstruacyjnego. To czas, gdy błona śluzowa szyjki macicy jest najbardziej przejrzysta i łatwa do oceny mikroskopowej. Nie zaleca się przeprowadzania cytologii podczas miesiączki ani tuż po niej, ponieważ obecność krwi może zakłócić interpretację wyników. W przypadku kobiet w ciąży badanie można wykonać w każdym trymestrze, ale decyzję powinien podjąć lekarz prowadzący.
Jak często powinno się wykonywać badanie?
Cytologię zaleca się wykonywać co 3 lata u kobiet w wieku 25–59 lat, które nie są w grupie podwyższonego ryzyka. W przypadku zakażenia HPV, obniżonej odporności lub rodzinnej historii nowotworów – badanie warto powtarzać co roku. Można je wykonać bezpłatnie w ramach programu profilaktycznego NFZ.
Czy cytologia jest bolesna?
Większość kobiet nie odczuwa bólu podczas cytologii, choć może pojawić się lekki dyskomfort związany z wprowadzeniem wziernika lub pobieraniem komórek. To indywidualna kwestia, zależna m.in. od wrażliwości pacjentki czy jej doświadczeń związanych z badaniami ginekologicznymi. W rzadkich przypadkach może wystąpić krótkotrwałe plamienie po pobraniu próbki, które samoistnie ustępuje.
Cytologia klasyczna a płynna – różnice i skuteczność
Na rynku dostępne są dwie główne metody wykonywania cytologii: klasyczna oraz płynna (LBC). Obie mają na celu ocenę komórek pobranych z szyjki macicy, ale różnią się sposobem przygotowania próbki oraz dokładnością. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze różnice między tymi metodami:
| Cecha | Cytologia klasyczna | Cytologia płynna (LBC) |
| Sposób przygotowania próbki | Komórki nanoszone bezpośrednio na szkiełko | Komórki zanurzane w płynie konserwującym |
| Jakość materiału | Możliwe zanieczyszczenia, błędy przy rozmazie | Lepsza jakość próbki, mniejsze ryzyko błędów |
| Czułość diagnostyczna | Niższa | Wyższa – większa wykrywalność zmian |
| Możliwość dodatkowych badań | Brak | Możliwe testy HPV i badania molekularne z próbki |
| Czas analizy | Zwykle krótszy | Może być nieco dłuższy |
| Koszt | Niższy, częściej refundowany | Zwykle droższy, nie zawsze objęty refundacją |
Jakie zmiany może wykryć cytologia?
Cytologia pozwala na wykrycie wielu nieprawidłowości, takich jak:
- stany zapalne szyjki macicy,
- zakażenia wirusem HPV,
- zmiany dysplastyczne, które mogą świadczyć o etapie przednowotworowym,
- komórki nowotworowe wskazujące na raka szyjki macicy.
Dzięki regularnemu wykonywaniu badania możliwe jest wczesne rozpoznanie zagrożenia i wdrożenie odpowiedniego leczenia, zanim choroba się rozwinie.
Interpretacja wyników i dalsze kroki
Wynik cytologii dostępny jest zwykle w ciągu 7–14 dni – zależnie od metody i placówki. Jest on opisywany w systemie Bethesda, który klasyfikuje zmiany komórkowe. Wynik może wskazywać na brak zmian, obecność infekcji, zmiany ASC-US lub LSIL (o niskim stopniu ryzyka) lub poważniejsze zmiany HSIL, wymagające dalszej diagnostyki. W przypadku nieprawidłowego wyniku lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak kolposkopia, biopsja szyjki macicy lub test na HPV.Przygotowanie do cytologii – co warto wiedzieć?
Aby wynik badania był jak najbardziej wiarygodny, warto odpowiednio się przygotować. Przestrzeganie kilku prostych zasad pozwala uniknąć konieczności powtarzania wymazu i zwiększa precyzję diagnozy.
Na 48 godzin przed badaniem należy unikać:
- współżycia płciowego,
- stosowania leków dopochwowych (globulek, maści, żeli),
- wykonywania irygacji pochwy.
Dodatkowo warto pamiętać:
- nie planuj badania tuż przed, w trakcie ani tuż po menstruacji,
- zadbaj o podstawową higienę intymną, unikając jednak intensywnych środków myjących.
Zastosowanie się do tych zaleceń pozwala uzyskać rzetelny wynik i zwiększa skuteczność profilaktyki.
Podsumowanie
Cytologia to szybkie, bezpieczne i niezwykle skuteczne badanie, które odgrywa ogromną rolę w profilaktyce zdrowia intymnego kobiet. Regularne wymazy z szyjki macicy pozwalają wykryć niepokojące zmiany na bardzo wczesnym etapie, kiedy leczenie jest najbardziej skuteczne. Jeśli od dawna nie wykonywałaś cytologii – umów się na badanie. To prosty krok, który może ochronić Cię przed poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Bibliografia
- Wrześniewska, M., Adamczyk-Gruszka, O., Gruszka, J., & Bąk, B. (2013). Możliwości diagnostyczne i diagnostyczno-terapeutyczne w profilaktyce raka szyjki macicy. Studia Medyczne, 29, 109-16. Data dostępu: 17.01.2025r.
- Malarewicz, A. (2003). Cytologiczne badania przesiewowe raka szyjki macicy u kobiet i ich znaczenie w okresie po menopauzie. Prz Menopauz, 5, 27-30. Data dostępu: 17.01.2025r.
- Pasławska, A., Mrożek-Budzyn, D., & Majewska, R. (2014). Wiedza młodych kobiet na temat znaczenia badań cytologicznych w profilaktyce raka szyjki macicy. Probl Hig Epidemiol, 95(1), 170-174. Data dostępu: 17.01.2025r.
