Rzeżączka – jak rozpoznać, diagnozować i skutecznie leczyć?

Jak można zarazić się rzeżączką?

Rzeżączka to choroba zakaźna przenoszona głównie drogą płciową, wywoływana przez bakterie dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae). Ryzyko zakażenia występuje u osób aktywnych seksualnie, zwłaszcza tych, które zmieniają partnerów lub nie stosują odpowiednich środków ochrony. Zakażenie rzeżączką następuje w wyniku bezpośredniego kontaktu seksualnego, zarówno dopochwowego, analnego, jak i oralnego.

Do zakażenia może dojść również przez rzeżączkowe zapalenie spojówek, które rozwija się w wyniku kontaktu błon śluzowych oczu z wydzieliną zakaźną. Szczególnie narażone są noworodki, które mogą zostać zakażone w trakcie porodu przez nosiciela dwoinki rzeżączki – czyli matkę, u której infekcja nie została wykryta i wyleczona.

Warto pamiętać, że choroba może przebiegać bezobjawowo, co zwiększa ryzyko nieświadomego przenoszenia infekcji na kolejnych partnerów. Dlatego regularne badania oraz stosowanie zabezpieczenia są kluczowe dla ograniczenia rozpowszechnionych chorób przenoszonych drogą płciową. W przypadku podejrzenia zakażenia niezbędna jest szybka diagnostyka rzeżączki, aby zapobiec rozwojowi groźnych powikłań.

Rzeżączka – objawy

Objawy rzeżączki mogą różnić się w zależności od płci oraz miejsca zakażenia. U niektórych osób infekcja przebiega bezobjawowo, co zwiększa ryzyko zakażenia partnerów seksualnych i opóźnia rozpoczęcie leczenia. Pierwsze objawy zazwyczaj pojawiają się od 2 do 14 dni od momentu zakażenia, jednak u części zakażonych mogą wystąpić dopiero po kilku tygodniach.

Objawy rzeżączki u mężczyzn:

• Zapalenie cewki moczowej, objawiające się pieczeniem i bólem przy oddawaniu moczu,
• Ropna wydzielina z cewki moczowej – gęsta, żółtozielona lub biała,
• Obrzęk i zaczerwienienie ujścia cewki moczowej,
• Ból lub tkliwość w okolicy jąder i najądrza, co może wskazywać na zapalenie najądrza,
• Rzeżączkowe zapalenie odbytnicy, występujące po kontaktach analnych.

Objawy rzeżączki u kobiet:

• Zapalenie kanału szyjki macicy – ropna wydzielina, zaczerwienienie i krwawienie podczas stosunku,
• Ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, mogące wskazywać na zapalenie cewki moczowej,
• Dolegliwości bólowe w podbrzuszu, które mogą sugerować zapalenie narządów miednicy mniejszej czy zapalenie przydatków,
• Krwawienia międzymiesiączkowe lub nasilone miesiączki,
• Rzeżączkowe zapalenie odbytnicy, często bezobjawowe, ale w niektórych przypadkach powodujące ból i pojawienie się wydzieliny.

Objawy rzeżączki w innych lokalizacjach mogą obejmować różne narządy poza układem moczowo-płciowym. Rzeżączkowe zapalenie gardła często przebiega bezobjawowo, jednak w niektórych przypadkach może powodować zaczerwienienie tylnej ściany gardła, ból oraz obrzęk łuków podniebiennych. Rzeżączkowe zapalenie spojówek występuje najczęściej u noworodków, prowadząc do ropnej wydzieliny, zaczerwienienia i obrzęku oczu. W cięższych przypadkach może dojść do rozsianego zakażenia rzeżączkowego, które stanowi rzadki, ale poważny stan. Może on prowadzić do zapalenia stawów, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia mięśnia sercowego.

W przebiegu uogólnionego zakażenia mogą również wystąpić objawy skórne, takie jak wysypka i krosty. Warto pamiętać, że rzeżączka często przebiega bezobjawowo, zwłaszcza u kobiet, co zwiększa ryzyko jej nieświadomego przenoszenia. Nieleczona infekcja może prowadzić do poważnych powikłań rzeżączki, dlatego kluczowe znaczenie ma szybka diagnostyka rzeżączki oraz podjęcie odpowiedniego leczenia.

Jakie badania wykrywają rzeżączkę?

Diagnostyka rzeżączki opiera się na kilku metodach laboratoryjnych, które pozwalają wykryć bakterie dwoinki rzeżączki i potwierdzić infekcję. Najszybszym, choć mniej precyzyjnym badaniem jest badanie mikroskopowe wymazu pobranego z cewki moczowej, szyjki macicy, gardła lub odbytu. Preparat barwiony metodą Grama pozwala na uwidocznienie charakterystycznych dwoinek rzeżączki wewnątrz leukocytów, co stanowi wstępną diagnozę zakażenia.

Bardziej dokładnym testem jest hodowla bakteryjna, która umożliwia identyfikację Neisseria gonorrhoeae i ocenę jej wrażliwości na antybiotyki. Jest to kluczowe w przypadku podejrzenia poważnych powikłań rzeżączki lub infekcji opornej na leczenie. Testy molekularne, takie jak amplifikacja kwasów nukleinowych (NAAT), charakteryzują się wysoką czułością i umożliwiają wykrycie bakterii w próbkach moczu lub wymazach pobranych z narządów płciowych, gardła lub odbytu.

W niektórych przypadkach stosuje się szybkie testy immunochromatograficzne, które pozwalają na wykrycie antygenów dwoinki rzeżączki, jednak ich skuteczność jest niższa niż metody molekularne. Po zakończeniu terapii zaleca się wykonanie testu potwierdzającego wyleczenie rzeżączki, aby upewnić się, że infekcja została skutecznie wyeliminowana. Wczesna diagnostyka jest kluczowa dla zahamowania rozprzestrzeniania się choroby oraz zapobiegania jej powikłaniom.

Leczenie rzeżączki – jakie są dostępne metody?

Leczenie rzeżączki polega na zastosowaniu odpowiednio dobranej terapii antybiotykowej, która ma na celu całkowitą eliminację bakterii dwoinki rzeżączki i zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu infekcji. Ze względu na rosnącą oporność bakterii na niektóre antybiotyki, aktualnie rekomendowane jest leczenie skojarzone. Jest to metoda uznawana za najskuteczniejszą zarówno w przypadku zakażeń narządów płciowych, jak i w leczeniu rzeżączkowego zapalenia gardła. W zaawansowanych postaciach choroby, takich jak rozsiane zakażenie rzeżączkowe, konieczna jest hospitalizacja i dożylne podawanie antybiotyków.

Chcąc zapobiegać nawrotom i dalszemu rozprzestrzenianiu zakażenia, ważne jest poinformowanie partnerów seksualnych osoby zakażonej oraz powstrzymanie się od kontaktów seksualnych do momentu zakończenia terapii. Skuteczna diagnostyka rzeżączki, wczesne rozpoczęcie leczenia oraz kontrola po zakończeniu terapii to kluczowe kroki w walce z tą rozpowszechnioną chorobą zakaźną.

Możliwe powikłania nieleczonej infekcji

U mężczyzn rzeżączka może prowadzić do powikłań w postaci zapalenia gruczołu krokowego, które objawia się bólem w okolicy krocza, częstym oddawaniem moczu oraz dyskomfortem. W przypadku kobiet nieleczona infekcja może skutkować zapaleniem kanału szyjki macicy, a także rozwojem zapalenia przydatków, co zwiększa ryzyko niepłodności. Dodatkowo u niektórych pacjentów dochodzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, co jest rzadkim, ale poważnym powikłaniem. W celu potwierdzenia skuteczności leczenia zaleca się wykonanie testu potwierdzającego wyleczenie rzeżączki, zwłaszcza u osób, u których terapia przebiegała niestandardowo.

W cięższych przypadkach dochodzi do rozsianego zakażenia rzeżączkowego, które może skutkować zapaleniem stawów, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub nawet zapaleniem mięśnia sercowego. U niektórych pacjentów rozwijają się zmiany skórne, w tym krosty i wysypka, świadczące o ogólnoustrojowym charakterze infekcji.

Jak zapobiegać zakażeniu rzeżączką?

Najskuteczniejszym sposobem na ograniczenie ryzyka zakażenia jest stosowanie prezerwatyw podczas każdego kontaktu seksualnego, choć nie eliminują one ryzyka całkowicie. Kluczowe znaczenie ma również regularna diagnostyka, zwłaszcza u osób aktywnych seksualnie. W przypadku wykrycia infekcji konieczne jest poinformowanie partnerów seksualnych osoby zakażonej, aby mogli poddać się badaniom i leczeniu rzeżączki.

Zachowanie higieny intymnej oraz unikanie kontaktu z zakaźnymi wydzielinami może pomóc w prewencji, jednak bakterie dwoinki rzeżączki mogą przenosić się także przez błony śluzowe. W przypadku noworodków konieczna jest profilaktyka po porodzie, aby zapobiec zakażeniu noworodka. Świadomość zagrożeń, odpowiedzialne podejście do relacji intymnych i badania przesiewowe pozwalają skutecznie ograniczyć rozpowszechnione choroby oraz uniknąć poważnych powikłań rzeżączki.

Bibliografia