Co to jest SIBO?
SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, to schorzenie wynikające z nadmiernego namnażania bakterii w jelicie cienkim, które w normalnych warunkach powinny znajdować się w ograniczonej ilości. Powoduje to liczne zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego, wpływając na normalne funkcjonowanie układu trawiennego. W jelicie cienkim znajduje się specyficzna flora bakteryjna, która odgrywa kluczową rolę w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. Zaburzenia równowagi tej flory prowadzą do objawów zespołu rozrostu bakteryjnego, takich jak wzdęcia, przewlekła biegunka, czy ból brzucha. SIBO może mieć różne przyczyny, w tym nieprawidłowości anatomiczne, stosowanie leków hamujących wydzielanie żołądkowe lub zaburzenia perystaltyki jelit. Schorzenie to, choć często niezdiagnozowane, wymaga szczególnej uwagi, ponieważ nieleczone może prowadzić do poważnych zaburzeń wchłaniania i utraty masy ciała. Rozpoznanie SIBO, w tym wykonanie testów oddechowych, jest pierwszym krokiem w skutecznym leczeniu i poprawie stanu zdrowia pacjenta.
SIBO – przyczyny powstawania przerostu bakterii
Przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego, czyli SIBO, może mieć wiele przyczyn, które zakłócają naturalną równowagę w obrębie przewodu pokarmowego. Jednym z głównych czynników ryzyka jest stosowanie inhibitorów pompy protonowej, które obniżają kwasowość soku żołądkowego, ułatwiając bakteriom namnażanie w jelicie cienkim. Zaburzenia motoryki jelit, takie jak osłabiona perystaltyka jelit czy uchyłki jelita cienkiego, również sprzyjają rozwojowi SIBO. W przypadku chorób przewlekłych, takich jak przewlekłe zapalenie trzustki, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby czy przewlekła choroba nerek, ryzyko wystąpienia SIBO znacząco wzrasta. Nieprawidłowości anatomiczne, zrosty jelit lub zwężenie jelita mogą dodatkowo utrudniać przepływ treści pokarmowej, sprzyjając rozwojowi bakterii. Innym istotnym czynnikiem jest stosowanie antybiotyków, które mogą prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej. Warto również zauważyć, że SIBO często występuje w zespole jelita drażliwego oraz innych chorobach zapalnych jelit. Zrozumienie przyczyn występowania tego schorzenia to klucz do skutecznej diagnostyki i leczenia.

Charakterystyczne objawy zespołu rozrostu bakteryjnego (SIBO)
Objawy zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego mogą być różnorodne i często przypominają inne dolegliwości przewodu pokarmowego, co utrudnia diagnozę.
Do najczęstszych objawów SIBO należą:
- Ból brzucha – często pojawia się po posiłkach i może towarzyszyć mu uczucie pełności.
- Wzdęcia i nadmierne oddawanie gazów – wynikające z nadmiernej fermentacji węglowodanów przez przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego.
- Przewlekła biegunka lub biegunka tłuszczowa – spowodowana zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych.
- Utrata masy ciała – wynikająca z niedoborów energetycznych i składników odżywczych.
- Objawy niedoboru witamin i minerałów – np. niedobór witaminy B12, żelaza czy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
- Zmęczenie i zaburzenia koncentracji – często wynikające z niedożywienia i toksycznego wpływu metabolitów bakteryjnych.
- Nietolerancje pokarmowe – szczególnie związane z węglowodanami fermentującymi.
Objawy zespołu rozrostu bakteryjnego mogą być niespecyficzne i różnić się intensywnością w zależności od stopnia przerostu bakterii oraz choroby podstawowej. Ich rozpoznanie jest kluczowe dla skutecznej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Wodorowy test oddechowy SIBO – przebieg i przygotowanie
Wodorowy test oddechowy jest jedną z najczęściej stosowanych metod diagnostycznych w przypadku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Badanie to pozwala na wykrycie nadmiernej fermentacji w jelicie cienkim poprzez pomiar wodoru lub metanu w wydychanym powietrzu. Substancje te są produktem metabolizmu bakterii w przewodzie pokarmowym i ich obecność w wydychanym powietrzu wskazuje na przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego.
Przebieg badania wygląda następująco:
- Pacjent otrzymuje do wypicia roztwór glukozy lub laktulozy, które są fermentowane przez bakterie w jelicie cienkim.
- W określonych odstępach czasu (zazwyczaj co 15–20 minut) mierzy się stężenie wodoru i metanu w wydychanym powietrzu.
- Badanie trwa od 2 do 3 godzin, a jego wynik pozwala ocenić nasilenie przerostu bakteryjnego.
Przygotowanie do testu na SIBO:
- Na kilka dni przed badaniem należy unikać spożywania pokarmów podlegających fermentacji, takich jak rośliny strączkowe czy produkty bogate w błonnik.
- Na co najmniej 12 godzin przed testem pacjent powinien pozostawać na czczo.
- Konieczne jest odstawienie niektórych leków, takich jak antybiotyki, probiotyki czy inhibitory pompy protonowej, zgodnie z zaleceniami lekarza.
- W dniu badania należy unikać palenia papierosów oraz intensywnego wysiłku fizycznego, które mogą wpłynąć na wynik testu.
Prawidłowe przygotowanie do wykonaniem testu jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników, które pozwolą na skuteczną diagnostykę SIBO. Dzięki tej metodzie możliwe jest zrozumienie przyczyn objawów i wdrożenie odpowiedniego leczenia choroby podstawowej.

SIBO dieta – klucz do poprawy jakości życia
Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) i poprawie jakości życia pacjentów. Jednym z najczęściej zalecanych podejść dietetycznych w SIBO jest dieta low FODMAP, która ogranicza spożywanie fermentujących węglowodanów złożonych, takich jak oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole. Te składniki odżywcze mogą nasilać objawy zespołu rozrostu bakteryjnego, takie jak wzdęcia, ból brzucha czy biegunka.
Podstawowe zasady diety low FODMAP w SIBO:
- Eliminacja pokarmów podlegających fermentacji – produkty takie jak cebula, czosnek, rośliny strączkowe czy produkty mleczne są ograniczane w diecie, aby zmniejszyć aktywność bakteryjną w jelicie cienkim.
- Wprowadzenie lekkostrawnych pokarmów – ryż, ziemniaki, marchew, cukinia i inne produkty niskobłonnikowe wspierają normalne funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
- Kontrola ilości węglowodanów złożonych – ograniczenie ich spożycia zmniejsza ryzyko występowania objawów SIBO, takich jak uczucie pełności i nadmierna produkcja gazów.
Zastosowanie diety low FODMAP pomaga ograniczyć fermentację w jelicie cienkim, zmniejszając nasilenie objawów zespołu rozrostu bakteryjnego. Jednocześnie wspiera regenerację flory bakteryjnej jelita cienkiego, co może być kluczowe w profilaktyce SIBO.
Wskazówki dietetyczne dla pacjentów z SIBO:
- Unikaj spożywania przetworzonych produktów spożywczych.
- Włącz do jadłospisu źródła błonnika rozpuszczalnego, takie jak nasiona chia czy siemię lniane, które wspomagają perystaltykę jelit bez nasilenia wzdęć.
- Zawsze konsultuj zmiany w diecie z dietetykiem lub lekarzem, szczególnie w chorobach przewodu pokarmowego, takich jak przewlekłe zapalenie trzustki czy zespół jelita drażliwego.
Dzięki właściwie dobranej diecie, wspieranej leczeniem farmakologicznym i zmianami w stylu życia, możliwe jest skuteczne ograniczenie objawów SIBO oraz poprawa codziennego funkcjonowania pacjenta.
Leczenie SIBO – podejście farmakologiczne i wspomagające
Leczenie zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) opiera się na terapii farmakologicznej oraz działaniach wspierających, które razem zwiększają skuteczność terapii. Najczęściej stosowanym lekiem w leczeniu przerostu bakteryjnego jest ryfaksymina – antybiotyk o szerokim spektrum działania, który działa miejscowo w jelicie cienkim, minimalizując skutki uboczne. Leczenie farmakologiczne często uzupełnia się o probiotyki wspomagające odbudowę flory bakteryjnej jelita cienkiego oraz dietę low FODMAP, która zmniejsza objawy zespołu rozrostu. Kluczowe znaczenie ma również leczenie choroby podstawowej, która może być przyczyną SIBO, np. przewlekłego zapalenia trzustki czy zaburzeń perystaltyki jelit. Wdrażając te działania kompleksowo, możliwe jest nie tylko złagodzenie objawów SIBO, ale także zapobieganie jego nawrotom.
Bibliografia
- M. Jabłkowski, J. Białkowska-Warzecha, A. Jabłkowska, Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych (2022). Dostęp: 18.01.2025
- M. Litwiniuk, M. Zaniuk, K. Hurkała, D. Antonik, B. Denys, K. Góra, W. Zdziennicki, P. Zimnicki, M. Lato, K. Iberszer, Leczenie przerostu bakteryjnego jelita cienkiego: Konwencjonalna terapia antybiotykowa oraz terapia alternatywna – probiotyki i dieta low FODMAP (2023). Dostęp: 18.01.2025
- M. Stachowska, Stężenie omentyny i waspiny u pacjentów z rozrostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO) (2021). Dostęp: 18.01.2025
- J. Dudkiewicz, M. Banasiuk,Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) u dzieci (2023). Dostęp: 18.01.2025
- J. Gąsiorowska, M. Czerwionka-Szaflarska, Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego a zespół jelita nadwrażliwego (2013). Dostęp: 18.01.2025